Ayakta şişme, birçok akut ya da kronik hastalıkların habercisi yada belirtisidir. Ayakta şişmeden temelde kan plazmasının damar dışına sızması yani dokuda birikmesi sorumludur. Böylece ödem oluşur. Ödem oluşumunda kanın yoğunluğu, kan damar duvarının geçirgenliği ve lenf dolaşımından herhangi birinde görülen bozukluklar etkilidir.
Ayak şişmesi Nedenleri Nelerdir?
Ayak şişmesinde birçok neden vardır. Yaralanmalar, böcek sokmaları, alerjiler gibi akut nedenlerin yanında diyabet, kalp yetmezliği gibi kronik hastalıklar ayak şişmesine neden olabilir.
1-Ayak şişmesine neden olan günlük nedenler
Ayak şişmesi uzun süre ayakta çalışan kişilerde sıkça rastlanan durumdur, yine uzun süre seyahat etme, sıkan ayakkabı ve çoraplar giyme, hareketsiz yaşam tarzı ve yatağa bağımlılık kan dolaşımını bozarak yerçekimi nedeniyle ayaklarda sıvı toplanmasına ve ayak şişmesine neden olur. Ayak şişmesi hormonal durumlardan dolayı kadınlarda ve özellikle adet öncesi dönemde daha sık görülür.
2-Yaralanmalar
Yaralanmaların içinde ayak burkulması, ayağı bir yere çarpma, ezilme, ayak bileği kırılması, yırtıklar gibi ortopedik sorunlar yer alır. Burada travma nedeniyle eklem sıvısında artış, eklem içinde kan birikmesine bağlı şişlikler görülür. Şişlik aniden oluşuyorsa gerginlik ve morarma da eşlik edebilir.
3-Hamilelik
Hamilerde ayaklarda şişmede bebeğin karın içinde büyüyüp büyük pelvik damarlara bası yapması, bazı hormonların vücutta su tutulmasına neden olması ve hamilelikte patolojik bir rahatsızlık olan yüksek tansiyona bağlı preeklampsi durumu kanın ayakta birikmesine ve yüksek kan basıncı nedeniyle kan plazmasının aşırı derecede dokular arasında birikmesine neden olur ve ayakta şişlik görülür.
4-Kalp hastalıkları
Konjestif kalp yetmezliği, hipertansiyon, kalp kapak bozuklukları gibi hastalıklar kanın vücutta dolaşım hızını azaltır ve kan damarlarda birikerek basınç oluşturur. Bu basınç nedeniyle kan plazması dokular arasında birikir ve ayakta şişmeye neden olabilir.
5-Böbrek hastalıkları
Böbrek yetmezliği ve böbreğin kan akımını yavaşlatan durumlar böbreğin fonksiyonlarını bozarak su ve tuz tutulumuna neden olur. Ayrıca böbreküstü bezlerinden salgılanan aldosteron hormonu da kandaki sıvı elektrolit dengesinde etkilidir. Su ve tuz tutulumu kan basıncını artırarak özellikle sabahları nükseden ayak şişmesine neden olabilir.
6-Karaciğer hastalıkları
Karaciğer özellikle albumin adı verilen kan proteinini üretir. Albumin kanın kan damarında durmasını sağlayan basıncı oluşturur. Eğer bu mekanizma bozulursa dokular tarafından kan plazması emilir ve ayakta şişmeye neden olabilir. Yine karaciğer kanseri , siroz, karaciğer yetmezlikleri de doğrudan yada dolaylı olarak ayaklarda şişmeye neden olabilir.
7-Derin ven trombozu
Bacaklardaki derin venlerde (toplardamar) pıhtı oluşmasıdır. Pıhtı kan akışını engeller ve altta kalan kısımlarda şişmeye neden olur. Bunların dışında deride solukluk ya da kızarıklık, sıcaklık artışı gibi belirtilerde gösterebilir.
8-Lenf ödem
Kanser tedavisi ve lenf bezinin alındığı durumlarda lenf dolaşımının durmasına ve lenf sıvısının birikerek şişkinlik yapmasına bağlı ayaklarda şişme görülebilir.
9-Diyabet (şeker hastalığı)
Diyabette ayaklarda hissizlik nedeniyle yaralanmalar ve yanıklar, bunlarla birlikte enfeksiyonlar görülür. Tüm bu enflamasyon süreçleri şişkinliğe neden olabilir.
10-Cerrahi tedavi
Ayaklarda , bacaklarda ve pelvik bölgede yapılan cerrahi işlemler ayrıca cerrahi işleme bağlı uzun yatak istirahatleri ayaklarda şişmeye neden olabilir.
11-İlaçların yan etkileri
- Hormon ilaçları
- Trisiklik ve MAO inhibitörleri gibi antidepresanlar
- Bazı tansiyon ilaçları
- İdrar sökütücü ilaçlar
- Diyabet ilaçları
- NSAIDler
Ayak Şişmesinde Hangi Tanı Yöntemleri Kullanılır?
- Fizik muayene
- Ayak ve ayak bileği röntgeni
- Kan tahlili
- İdrar tahlili
- Kalp fonksiyonunu değerlendiren testler (EKG, eforlu EKG vb.)
Ayak Şişmesinde Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
- İlaç tedavisi : İlaç tedavisi doktor tarafından ayarlanacaktır. Tedavi şişmenin nedenine göre değişecektir. Aşırı şişmelerde diüretikler (idrar sökütücüler) yada magnezyum gibi ilaçlar hekim tarafından yazılabilir.
- Diyet tedavisi : Ayak şişmelerinin çoğunda su veya tuz tutulumu yada protein kaybı olabilir. Diyetisyen tarafından az tuzlu ve bol proteinli diyet kişiye özel önerilebilir. Ödem birikiminde bol su içilmelidir.
- Ayakları kaldırmak: Ayaklarınızı günde 3-4 defa 30 dk yastıkla desteklenip kaldırılması ayakta biriken kanın kalbe doğru hareket etmesini kolaylaştırır ve böylece şişliğin inmesinde faydalı olur.
- Masaj uygulamak : Ayak ucundan kalbe doğru yapılan masaj lenf dolaşımını ve venöz dolaşımı hızlandırarak şişkinlikleri önler.
- Soğuk uygulama yapmak : Soğuk uygulama özellikle yaralanmalarda çok büyük fayda sağlar. Kanamayı ve enflamasyon sürecini yavaşlatarak şişmeleri önler.
- Düzenli egzersiz ve spor yapmak : Hem kilo alımını önler hem de kan dolaşımını hızlandırır. Gebelikte de ayak şişmelerinde faydalıdır. Günde yarım saat hafif tempolu yürüyüşler faydalı olacaktır.
- Varis çorabı : Varis çorapları kanın ayak ve bacaklarda göllenmesini engelleyerek emboli ve ödem oluşumunu önler. Böylece ayak ve bacaklarda şişlikler görülmez. Varis çorapları hekim tarafından kişiye göre önerilir.
