Gebeliğe Hazırlık

Ülkemizde kadın ve erkek evlenir evlenmez, anne ve babalığa hazır kabul edilir ve genellikle çiftler gebeliğe hazırlanmadan çocuk sahibi olurlar. Oysaki gebelik doğal bir süreç olmasına rağmen, anne ve bebeğin sağlığının olumsuz etkilenebileceği bir takım olumsuzluklar da yaşanabilir. Bu nedenle çocuk sahibi olmak isteyen tüm çiftlerin çocuk sahibi olmaya hazır olup olmadıkları gebelik öncesi değerlendirilmelidir. İşte bu döneme gebeliğe hazırlık dönemi denir. Gebeliğe hazırlık dönemi, bir takım değerlendirme ve hazırlık sürecini içerir. Gebeliğe hazırlık hizmetinin amacı, kadının fiziksel ve ruhsal sağlığını mümkün olan en üst seviyeye çıkararak, gebelik, doğum ve doğum sonrasında anne ve bebekte fetüste oluşabilecek riskleri en aza indirmek ya da ortadan kaldırmaktır. Böylelikle anne ve bebeğin sağlığı korunmuş olur. Ülkemizde gebelik öncesi hazırlıkla ilgili direk hizmet veren birim sayısı çok azdır. Gebe kalmayı düşünen kadınlar ya da çocuk sahibi olmayı isteyen çiftler gebeliğe hazırlık hizmetini en yakın sağlık kuruluşlarından alabilirler.

Gebelik öncesi çiftler detaylı bir şekilde incelenmeli, gebeliğe ve gebeliğin devamına engel bir durum olup olmadığı, değerlendirilmelidir. Gebeliğe hazırlık hizmetinde, sağlığı koruyucu davranışların geliştirilmesi, aşılama, var olan enfeksiyon hastalıkların tespiti ve tedavisi, kadın ya da erkekteki hastalıkların varsa tespiti ve tedavisi, kadının ve erkeğin ruhsal durumunun (psikolojik durumunun) değerlendirilmesi, çiftlerin kullandıkları madde ve ilaçların tespiti, aile ve genetik öykü ve psikososyal risk faktörlerin değerlendirilmesi yer alır.

Olumlu Sağlık Davranışlarının Geliştirilmesi;

Gebeliğe hazırlık döneminde kadınlar kendi doğurganlıkları ile ilgili sorumlu bir şeklide karar verebilmeli ve istemedikleri gebeliklerin oluşmasını önlemek amacıyla aile planlaması yöntemlerini kullanmalıdırlar.
Kadın gebe kalmadan önce özellikle sağlıklı beslenmeli ve kilosunu normal sınırlara getirmelidir. Kilosu normalden fazla olan kadınlar diyet ve egzersiz, yeme bozukluğu olanlar içinse uygun diyet ve gerekirse tedavi önerilir. Kilolu kadınlar gebe kaldıkları taktirde, gebelik döneminde şeker hastalığı, yüksek tansiyon sorunlar ortaya çıkabilir. Gebelik öncesi çok zayıf olanlarda ve yeme bozuklukları olanlarda ise bebeklerde gelişme geriliği, kansızlık, bebeğin düşük doğum ağırlıklı olması gibi sorunlar karşımıza çıkabilir.

Folik asit kullanımı;

Gebeliğe hazırlık döneminde folik asit kullanımı önemlidir. Gebelik oluşmadan önceki üç ay ve gebelik oluştukta sonrası üç ay folik asit kullanımı ile nöral tüp defektlerinin oluşumunu %70 oranında önlenmektedir. Nöral tüp defektleri (NTD’ler), bebeğin, beyin ve omiriliği kemik ve dokularla sarılmış bir tüpten oluşur. Bu tüpün herhangi bir alanında meydana gelen açıklığa nöral tüp defekti denir. Bu defekt bebeğin hayatını ciddi anlamda riske sokabilir ya da bazen bebeğin ölümü ile sonuçlanabilir.

Ayrıca yine gebelik öncesi kalsiyum, demir ve D vitamininden zengin diyetle beslenme alışkanlığı kazanmak gebelik döneminde anne sağlığının korunması için önemlidir.

Gebeliğe hazırlık aşılama aşılama:

Gebeliğe hazırlık döneminde kadının eğer kızamıkçık (rubella), varisella ve hepatit B aşısı yoksa kadın mutlaka aşı yaptırmalıdır. Tetanoz aşısının da gebelik öncesi dönemde yapılması önerilir.
Enfeksiyon Hastalıklarının taranması ve tedavisi, enfeksiyon hastalıkları, annede ve bebekte sorun yaşanmasına neden olabilir. Bu nedenle gebeliğe hazırlık döneminde kadın enfeksiyon hastalıkları yönünden değerlendirilmelidir. Enfeksiyonlardan korunmak için, kişisel temizlik kuralları, el yıkama ve eldiven kullanımı önemlidir. Özellikle kedilerden bulaşan bir hastalık olan Toxoplazma’dan korunmak için çiğ ya da az pişmiş et ve et ürünleri tüketilmelidir. Evinde kedi besleyenler kedi pisliği ile temastan kaçınmalı, bahçe işleri ile uğraşırken eldiven kullanılmalıdır. Bruselladan korunmak için çiğ süt ve süt ürünleri kullanılmamalı pastörize ürünler tercih edilmelidir.

Tıbbi Sağlık Durumu, gebeliğe hazırlık döneminde kadının kronik bir hastalığının olup olmadığı, kullandığı ilaçlar değerlendirilmeli ve eğer ilaç kullanıyorsa kullanılan ilacın gebeliğe etkisi incelenmelidir. Eğer gebelik planlanıyorsa kadın hekimi ile görüşüp gerekirse ilaçları ve dozları yeniden düzenlenmelidir. Kullanılan ilaçlar gebelikte güvenli kullanılabilenlerle değiştirilmeli, tedavi planı düzene girdikten sonra gebelik önerilmelidir.

Şeker hastası (Diyabetik) kadınlar gebe kalmadan önce, şekerleri mutlak dengede tutulmalı ve gerekli tedavi uygulanmalıdır. Çünkü şeker hastalığı gebelik döneminde anne ve bebeğe ciddi zarar verebilir. Şeker hastası gebelerin bebeklerinde anomali ihtimali dört kat daha fazladır. Bu nedenle şeker hastası kadında gebelikte ortaya çıkabilecek sorunların önceden önlenebilmesi için, kadının gebeliğe hazırlık döneminde, açlık, tokluk kan şekeri ve HbA1c kontrolü yapılmalı, glisemik kontrol sağlanmalıdır. Tip2 diyabet varlığında ağızdan ilaç tedavisi alan gebelerin tedavisinde insüline başlanmalı ve insülinle kan şekeri düzenlendikten sonra gebeliğe müsaade edilmelidir.
Kronik böbrek hastalarında kan kreatin seviyesi 1.6 mg / dl ve üzerinde olanlarda gebelikte riskli durumlar gelişme oranı yükselmektedir. Böbrek nakli yapılanlara ameliyattan iki yıl sonra hipertansiyon ve nefrotik sendrom yoksa gebeliğe müsaade edilebilmektedir.

Gebeliğe Hazırlık Psikolojik Durumu

Gebeliğe hazırlık döneminde üzerinde en az durulan konu çiftlerin anne babalığa hazır olup olmadıklarının değerlendirilmesidir. Oysaki son derece önemlidir. Anne ve baba psikolojik olarak hazır olmadıkları takdirde, bebeğin ruhsal gelişimi de olumsuz etkilenecektir. Özellikle kadın gebeliğe hazırlık döneminde depresyon açısından değerlendirilmelidir. Depresyon varlığında gebelik öncesi tedavi sağlanmalıdır.
Zararlı madde ve ilaç kullanımı: Tüm zararlı maddelerin kullanımları bebeğin sağlığını gebelikte olumsuz etkiler. Sigara ve alkol kullanımının gebelik öncesi bırakılması için gerekirse yardım alınmalıdır.

Aile ve Genetik Öykü:

Anne ya da baba adayının ailesinde genetik kökenli bir hastalık durumundan şüphelenildiğinde, daha önce anomalili gebelik / bebek öyküsü durumunda, tekrarlayan gebelik kayıplarında, annede ileri yaş durumunda genetik tarama testleri yapılması önerilmelidir. Genetik taşıyıcılık belirlenmesi durumunda preimplantasyon tanı yapılabilmesi için yardımcı üreme teknikleri uygulanması önerilebilir.

Gebeliğe hazırlık döneminde yapılması gerekli testler; çiftin kan grubu, tam kan sayımı, tüm idrar analizi, hepatit markırları değerlendirilmelidir.

Hastalık Kontrol Merkezi (CDC) gebeliğe hazırlık öncesinde kadınların yapmaları gerekenleri sekiz başlık altında toplar.

• Gebelik isteyip istemediğinize karar verin.
• Sağlıklı beslenin.
• Spor yapın.
• Günlük 400 mcg folik asit alın.
• Cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlardan korunun
• Diğer enfeksiyonlardan korunun
• Zararlı kimyasal maddeler, ağır metaller, toksik maddeler vb. korunun.
• Aşılarınızı yaptırın.
• Stresle baş edin, ruhsal sağlığınızı koruyun.