Yenidoğan muayenesi ve değerlendirilmesi bebeğin dış dünyaya uyum düzeyini belirlemek ve bebekteki doğuştan gelen yada doğuma bağlı rahatsızlıkları belirlemek için yaşamın ilk saatlerinde yapılır. Yenidoğan muayenesini anlatmadan önce biraz yenidoğan hakkında bilgi sahibi olalım.
İçindekiler
Yenidoğan Kimdir ?
Detaylı bilgi için tıklayınız yenidoğan kimdir
Kısaca anlatırsak,
Yenidoğan dönemi yaşamın ilk 28 günüdür.
Erken yenidoğan dönemi doğumdan sonra 0-7 günler arası,
Geç yenidoğan dönemi doğumdan sonra 8-28 günler arasıdır.
Prematüre bebek 37. Gebelik haftasından önce doğan bebektir
Normal yenidoğan 40.-42. Gebelik haftasında doğan bebektir.
Postmatüre bebek 42.gebelik haftasından sonra doğan bebektir.
Yenidoğanın Normal Hayati Değerleri (Vital Bulguları ) Nelerdir ?
Yenidoğan Kilosu
Normal yenidoğan kilosu 2500-4000 gr dır. 3300 gr. İdealdir.
Düşük doğum ağırlıklı bebek 2500 gr dan az kilosu olan bebektir.
Çok düşük doğum ağırlıklı bebek 1500 gr dan az kilolu bebeklerdir.
Başka bir sınıflamaya göre ;
AGA ( doğum ağırlığı gebelik yaşına uygun ) : 10.-90. Persentilde
LGA ( doğum ağırlığı gebelik yaşına göre çok ) : 90. Persentil üstünde
SGA (doğum ağırlığı gebelik yaşına göre az ) : 10. Persentil altında
Yenidoğan Boyu
Yenidoğanın normal boy uzunluğu 50±2 cm dir.
Yenidoğan Baş Çevresi
Yenidoğanın baş çevresi 35±2 cmdir.
Yenidoğan Göğüs Çevresi
30.5-33 cm dir.
Yenidoğan Vücut Sıcaklığı
Yenidoğanın vücut sıcaklığı elektronik termometre ile 36.5-37ºC arasındadır.
Yenidoğan Kalp Atım Hızı
Dakikada 120-160 atım/dk. dır.
Yenidoğan Solunum Sayısı
Dakikada 30-60 olacak şekildedir.
Yenidoğanın normal bulguları hakkında bilgilendiysek muayene ve değerlendirmeye geçebiliriz.
Vücut Bölümlerine Göre Yenidoğan Muayenesi
Yenidoğan Baş muayenesi
Baş muayenesinde dikkat edilecek unsurlardan biri fontaneller(bıngıldaklar )dır. Yenidoğanda önde ve arkada olmak üzere 2 adet fontanel bulunur. Ön fontanel 12-18. Ayda kapanırken arka fontanel 2.ayda kapanır. Fontanellerin erken yada geç kapanması, bombeli yada çökük olması anormal kabul edilir. Bir diğer unsur ise baş çevresidir baş çevresinin büyük yada küçük oluşu beyin oluşumu ile ilgili bize bilgi verir. Örneğin makrosefalide baş büyük, mikrosefalide ise küçüktür. Saçlı deri konak, ödem, şişlik vs. bakımından gözlenmelidir.
Yenidoğan Boyun muayenesi
Boynun kısa, geniş, yele gibi olması bazı konjenital hastalıklar hakkında bizlere bilgi verir. Bazı bebeklerde zor doğuma bağlı torkitollis gelişebilir. Torkitollis gelişen bebek başını sürekli o yöne doğru tutar. Boyun muayenesi sırasında klavıkula( köprücük kemiği ) de kırık yönünden muayene edilmelidir. Klavıkula kırıkları kan ve sinir damarlarının zedelenmesine neden olabilir.
Yenidoğan yüz, göz ,burun ve kulak muayenesi
Yüz muayenesinde simetri önemlidir. Gözler, burun kanatları, kaşlar ve yüz çizgileri ve yüz hareketleri birbirine simetrik olmalıdır. Kulak yapısı ve pozisyonu değerlendirilmelidir. Kulak, dış göz çizgisinin altında kalmalıdır. Down sendromunda bu tam tersidir. Burunda basıklık, yamukluk gibi unsurlar incelenmeli, doğum sonrası uygun sonda ile burun ağız açıklığı kontrol edilmelidir. Gözlerde göz kapaklarında yarık, göz küresinin çöküklüğü, göz bebeklerinin eşitliği, göz çizgilerinin eşitliği ve gözyaşı fazlalığı gibi durumlara bakılmalıdır. Mutlaka hastaneden çıkmadan bebeğe görme testide yapılmalıdır. Konjuktiva ve skleranın rengi gözlemlenmelidir. Yenidoğan sarılığında bu yapılar bilirubin birikmesi sonucu sarı renktedir.
Yenidoğan ağız muayenesi
Ağız muayenesinde dilin büyüklüğü ve yapısı, yanağın şekli ve damakların yapısı izlenmelidir. Damak yarıkları konjenital olarak yenidoğanda görülebilir ve ağır beslenme problemlerine yol açabilir. Bunu saptamak için bebeğin sert ve yumuşak damakları incelenmelidir. Damak yarığına çoğu zaman dudak yarıkları da eşlik eder. Bazı bebeklerde doğumsal dişler olabilir, eğer bebek dişli doğduysa diş çektirilmelidir. Çünkü diş çıkarsa bebeğin soluk borusuna kaçabilir. Yine ağız yapılarındaki renk değişiklikleri ve kistik durumlara mutlaka bakılmalıdır.
Yenidoğanda göğüs muayenesi
Göğüs bölgesi akciğerlerin, yemek borusunun ve kalp ve büyük damarların olduğu bölgedir. Göğüs çevresi ölçülmelidir. Normalde bebekler nefes alırken karınları şişip iner, eğer nefes alırken göğüste çekilmeler varsa bu bebeğin solunumunda problem var anlamına gelebilir. Akciğer sesleri dinlenmelidir. Böylece akciğerlere biriken amniyon sıvısının temizlenip temizlenmediği ve akciğerlerdeki enfeksiyon bulguları saptanabilir. Memelerin birbirine olan yakınlığına dikkat edilmelidir. Turner sendromlu kızlarda meme uçları birbirine uzaktır. Bazı bebeklerin memelerinden anneden geçen hormonlara bağlı olarak süt gelebilir, bu daha sonra kendiliğinden düzelir.
Göğüs bölgesinden mutlaka kalp muayenesi de yapılmalıdır. Kalp muayenesinde oskultasyon tekniği kullanılarak kalbin yeri, ek kalp sesleri , nabız vs. kontrol edilmelidir. Periferik nabızlarda mutlaka sayılmalıdır.
Karın bölgesi muayenesi
Karın muayenesinde diğerlerinde olduğu gibi karnın çökük yada şişkin olması, karın duvarının kıvamı( yumuşaklık ve sertlik ) incelenmelidir. Barsak sesleri mutlaka steteskopla dinlenmelidir. Karın bölgesindeki lokal şişlikler saptanmalıdır. Göbek bölgesi kanama, akıntı, göbek fıtığı yönünden değerlendirilmeli,göbek kordonunun 7-14 günde düşeceği unutulmamalıdır. Bazı bebeklerde mide, bağırsak, mesane gibi organlar karın duvarından dışarı çıkmış olabilir. Bazılarında ise karın kasları gelişmemiştir.
Sırt muayenesi
Sırt muayenesinde öncelikle omurganın şekli önemlidir. Normalde omurga düz olarak görülür. Bazı yenidoğanda omurga içerisinde bulunan omirilik veya spinal kanal içerisindeki yapılar dışarı doğru çıkabilir.
Dış genital organların muayenesi
Erkek bebekte dış genital organlar testisler ve penistir. Muayenede testislerin skrotum kesesine inip inmediğine, penis açıklığının nerede olduğuna bakılmalıdır. Sünnet derisinin varlığı ve geriye doğru çekilip çekilemediği de kontrol edilmelidir.
Kız bebeklerde anneden geçen hormonlar nedeniyle koyu mukoid yapıda akıntılar olabilir. Hatta kanamalar bile olabilir. Bunlara müdahale etmeye gerek yoktur, kendiliğinden geçer. Kız bebekte labia majör ve minörler yapışıklık bakımından değerlendirilir yine vajina açıklığına bakılır, bazı bebeklerde vajina açıklığı yada kızlık zarı kapalı olabilir.
Yenidoğanlarda anüs açıklığı kapalı olabilir, kontrol edilmelidir. Yenidoğan ilk 24 saat içinde mekonyum denilen kakasını yapmalıdır.
Ekstremitelerin muayenesi
Ekstremite muayenesinde doğumsal kalça çıkığına, yapışık parmaklılık, çoklu parmaklılık gibi durumlara bakılır. Ektremitelerdeki nabızlarda iki taraflı olarak sayılmalıdır. El çizgileri kontrol edilmelidir. Down sendromunda ellerde tek çizgi (simian çizgisi) bulunur.
Nörolojik muayene
Yenidoğan nörolojik muayenede bebeğin ağlaması , tepkileri ve refleksleri değerlendirilir.Bebeklerin ağlama sesleri farklılık göstersede tiz ağlama sesi santral sinir sisteminde bir hasarı , kalın ağlama sesi ise hipotroidiyi işaret edebilir. Yenidoğan dizleri karnına doğru çekik ve hafif bükülmüş pozisyondadır.(fleksiyon)
Yenidoğanda Refleksler
Arama ve emme refleksi : 32. -34. Gebelik haftasında başlar ve bebek uyanıkken 4. Aya, uykudayken 7. Aya kadar sürer. Bebeğin yanağına dokununca ağzını açar ve memeyi aramaya başlar.
Moro refleksi : Bebeğin ani duyduğu sese ışığa vb. verdiği sıçrama tarzında reflekstir. Dört aşamada oluşur:
- Kollar omuzdan itibaren gövdeden uzaklaşır
- Kollar dirseklerden düzleşir.
- Kollar dirsekten bükülür
- Kollar tekrar gövdeye yaklaştırılır ve bebek sakinleşir.
Moro refleksi anne karnındayken başlar ve doğumdan sonra 4.-6. Ayda kaybolur.
Yakalama refleksi : Bebeğin avucuna uzatılan bir cismi parmaklarını kapatarak kavramasıdır. Yine gebeliğin 28. Haftasında anne karnında başlar ve bebek 2 aylıkken sona erer.
Tonik ense refleksi : Yatan bebeğin başının aniden bir tarafa çevrilmesiyle o yöndeki kol ve bacağın dışa doğru açılması, gerilmesidir. Doğum sonun 3-4 ayda azalır. Bazı çocuklarda uykudayken 2-3 yıl sürebilir.
Basma ve adımlama refleksi : Bebek koltuk altından tutularak yere bastırılırsa yürüyormuş, adım atıyormuş gibi yapar. Bu refleks yaklaşık 4. Ayda kaybolur.
Reflekslerin yenidoğanda alınamaması santral sinir sisteminin baskılanmış olduğunu yada periferik motor bozukluğa işaret eder.Uyarılara tek taraflı yanıtın verilmesi ise yanıt alınamayan taraftaki santral yada periferik motor sinir hasarını gösterir.
Yenidoğan Muayenesinde Saptanabilecek Durumlara Örnek
- Kraniotabes
- Hidrosefali
- Mikrosefali
- Anensefali
- Yarık damak , yarık dudak
- Torkitollis
- Herniler ( fıtıklar)
- Epispadias, hipospadias
- İnmemiş testis
- Molding, milia
- Doğumsal kalça çıkığı
- Spina bifida okkülta, meningosel
- Polidaktili, sindaktili
- Anorektal atrezi vb.
Çok teşekkür ederim. Elinize sağlık.
Faydalı olduysa ne mutlu tesekkurler ?