Ultrason duyamadığımız düzeyde yüksek ses dalgaları ile yapılan görüntüleme tekniğidir. Ultrason probuyla gönderilen ses dalgaları bebeğin doku ve organlarına çarparak geri döner, bu dalgaların bilgisayar ekranında görüntü vermesi esasına dayanır. Çoğu zaman röntgenle karıştırılır fakat röntgen radyoaktif ışınların kullanıldığı bir görüntüleme tekniğidir ve gebelerde, bebeklerde ve çocuklarda kullanılması zararlı olduğu ispatlanmış bir görüntüleme tekniğidir.
Gebelik döneminde ultrason bebeğin kalp atımı, kilosu, boyu, amniyon sıvısının miktarı, cinsiyet gibi özelliklerin yanı sıra genetik bozuklukların ve doğumsal hastalıkların tespitinde de sıkça kullanılmaktadır.
Gebelikte Sık Ultrason Bebeğe Zarar Verir Mi?
Ülkemizde ultrason maliyetinin devlet tarafından karşılanması, ailenin bebeğinin cinsiyetini öğrenme çabaları yine bebeği anne karnında üç boyutlu olarak görme ve resimleme isteği gibi durumlar bebeğe yapılan ultrason sayısını artırmıştır. Gebelikte yapılan ultrasonun bebeğe zararlı olup olmadığı hala tartışma konusu olsa da zararlı olduğuna dair kesin bir yargı yoktur. Ancak uzmanlar gereksiz yapılan ultrasonu da önermemektedir. Çünkü doppler ultrasonun 4 dakikadan uzun sürmesinin bebeğin kalp ısısını arttıracağı ve buna bağlı olarak çeşitli bozukluklara sebep olabileceği düşünülmektedir.
Gebelikte sık ultrasonun bebeğe zararlı olduğunu gösteren kanıt olmadığı gibi zararlı olmadığını da gösteren kanıt yoktur. Ultrasonun bebeğin üzerinde nasıl bir etkiye sahip olacağı konusu uzun yıllar gerektiren araştırmaların sonucunda ortaya çıkabilir. Uzmanlar riskli durumlar dışında gebelikte 4 kez yapılan ultrasonografik incelemenin yeterli olduğunu belirtmektedir.
Gebelikte Ultrason Ne Zaman Yapılır?
Gebelikte ultrasonun amacı;
İlk üç ayda (1. Trimester): Gebelik sayısını belirlemek, kalp atımını duymak ve bebeğin rahim içerisindeki yerleşimi, amniyon sıvısının miktarı gibi durumları görmek için yapılır.
İkinci üç ayda (2. Trimester): Bu dönemde ultrason plesantanın yerleşimi, bebekteki genetik hastalıkların tespiti, bebeğin sistemlerinin değerlendirilmesi gibi durumları belirlemek için yapılır.
Üçüncü üç ayda (3. Trimester): Gebeliğin son aylarında ultrasonun temel amacı bebeğin anne karnındaki duruşunu ve prezentasyonunu belirlemektir.
Gebelikte Ultrason Çeşitleri Neler?
İki boyutlu ultrason: İki boyutlu ultrason bebeğin iç organlarının görülmesini sağlayan dolayısıyla bu organlardaki bozukluklarında belirlenmesinde büyük önemi olan bir ultrason çeşididir. Bebeğin dışarıdan görüntüsü hakkında net bir bilgi vermese de amniyon sıvısının miktarı, bebeğin pozisyonu, plesentanın yeri, bebeğin baş çevresi, baş popo uzunluğu hakkında yeterli bilgiyi sağlamaktadır. Gebelik takibinde en çok kullanılan ultrasonografik tekniktir.
Ayrıntılı ultrason: Ayrıntılı ultrason daha çok bir perinatolog tarafından yapılması önerilen ve gebeliğin 19-23. Haftalarında yapılan 20-30 dakika süren bir ultrason türüdür. Amaç bebeğin doku ve organlarının ayrıntılı olarak gözlenerek var olabilecek bozuklukları ya da hastalıkları saptamaktır.
Doppler (renkli) ultrason: Daha çok anne karnında gelişiminde sıkıntı olduğu düşünülen bebeklerin kan akım hızlarını, plesental yetmezliklerini öğrenmemize yarayan ultrason türüdür. Proba doğru yaklaşan kan akımı kırmızı, proptan uzaklaşan kan akımı mavi renkte ekranda görülür.
Üç boyutlu ve dört boyutlu ultrasonlar:
Üç boyutlu veya dört boyutlu ultrasonda amaç bebeğin anne karnındaki resmini görmektir. Dolayısıyla bebeğin iç organları yani sistemleri hakkında bize bilgi vermez. El, kol ve bacaklarda oluşmuş bozukluklar ya da yarık dudak hakkında bilgi verebilen bir tekniktir. Anne ve babaların resim ve video çekme merakları için sıkça kullanılır.
Üç boyutlu ve dört boyutlu ultrasonu birbirinden ayıran özellik üç boyutlu ultrasonun resim çekme özelliğinin yanı sıra dört boyutlu ultrasonda bebeğin hareketlerini video olarak izleme özelliğinin olmasıdır.
Sonuç olarak “hamileyken ultrason zararlı mı?” / “ultrason bebeğe zarar verir mi ?” gibi soruların henüz net bir cevabı yoktur.
EMRE YILDIZ
Marmara Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Hemşirelik Bölümü 4. Sınıf Öğrencisi
