Tik bozuklukları, hem çocuk ve ergen psikiyatrisinde hem de yetişkin psikiyatrisinde karşımıza çıkmaktadır.
Tik, birtakım kasın istem dışı olarak hızlı, aralıklı ve aritmik olarak kasılmasıdır. Kasılmalar ani gerçekleşir ve belirli kalıplara bağlı olarak tekrarlayıcıdır. Tikler uyurken önemli ölçüde azalır. Zihnin meşgul olduğu ince motor ve vokal (ses) işleriyle uğraş halinde ise tikler azalır. Tikler genel olarak kısa süreli, aralıklı ve nöbetler halinde karşımıza çıkar. Çoğu kişi tiklerinin farkında değildir. Farkına varılan tik kısa süreliğine bilinçli olarak bastırılabilir. Tik bozukluğu en çok 7-11 yaşlar arasında ve erkek çocuklarda daha fazla görülerek karşımıza çıkar.
Tikler Nasıl Gruplandırılabilir?
- Geçici tik bozukluğu; Bir ya da daha fazla motor tikin eşlik ettiği tik bozukluğudur. 3-8 yaşlarda sık görülür. 1 yıl içinde kendiliğinden düzelir. Çoğu zaman fark edilmez. Muayene sırasında gözlemlenir.
- Kronik tik bozukluğu; Çocuklarda da yetişkinlerde de görülebilir. Motor veya vokal tik bozukluğu olabilir. Genelde motor tiklerde karşımıza çıkar. 1 yıldan uzun sürer. Yetişkinlerde stres ve yorgunluk tetikleyicidir.
- Tourette tik bozukluğu; En özel ve ağır tip bozukluğudur. İlk başlarda göz kırpma, omuz silkme gibi geçici motor tiklerle ile başlayıp 1-2 yıl sonra vokal tiklerle beraber görülür. Tourette tik bozukluğu hafif seyredebileceği gibi ilerleyip psikiyatrik klinik tablolar da doğurabilmektedir.
Basit ve Motor Tikler
- Basit motor tikler; Esneme, Göz kırpma, baş ve omuz hareketi, yumruk yapma gibi
- Komplike motor tikler; Basit tiklere göre daha anlamlıdır. Yavaş seyirlidir. Karşıdakini taklit etme, dokunma, koklama gibi hareketler komplike motor tiklerdendir.
- Basit vokal tikler; Burun çekmek, geniz temizleme, burundan garip sesler çıkarma gibi hareketler sayılabilir.
- Komplike vokal tikler; Konuşurken küfür ya da cinsel içerikli kelimeler kullanmak, karşıdakinin söylediği şeyleri tekrarlamak, mırıldanarak şarkı söylemek gibi
Tik Bozuklukları Nedenleri Nelerdir?
- Stres
- Genetik faktörler
- Beyinde patolojik durum varlığı
- Özgüven problemi
- Kardeşler arası sorun yaşama
- Gebelikte yaşanan sorunlar
- Ailede tik bozukluğu yaşayan birey olması
- Aşırı kontrolcü tutum
- Çocuklarda ilgi yoksunluğu
- Çocuktan fazla beklentini olması
- Endişeli yapıya sahip olma
Tik Çeşitleri
- Göz kırpma
- Esneme
- Kaş kaldırma
- Dokunma
- Koklama
- Dudak oynatma
- Burun oynatma
- Karşıdaki kişiyi taklit etme
- Küfür etme
- Şarkı mırıldanmak
- Yüz mimikleri
- Yumruk yapma
- Tekrarlayıcı sözler
- Üst baş düzeltme
- Burun çekme
- Geniz temizleme
Tik Bozukluğuyla Beraber Görülen Rahatsızlıklar
- Davranım bozukluğu
- Öğrenme güçlüğü
- Madde kullanımı
- Obezite
- Kekemelik
- Obsesif kompulsif bozukluklar (OKB)
- Depresyon
Tik Bozukluklarında Tedavi Nasıldır?
- Tik bozuklukları ergenlik sonrasında genelde düzelir.
- Tedavide çocuğun öğretmenin bilgilendirilmesi, çocuğun okulda desteklenmesi dikkat edilmesi gereken bir husustur.
- Bunun yanında eğitim, destekleyici psikoterapiler ve ilaç tedavileri de kişinin durumuna göre karar verilip uygulanır.
- Tik bozukluklarının beraberinde gelen rahatsızlara göre de tedavi şekillendirilir.
Tik Bozukluklarında Hemşirelik Bakımı
- Kişi aile ve çevre tarafında desteklenir.
- Kişide madde kullanımı var ise muhakkak ona yönelik tedavi programı oluşturulur.
- Tik bozukluklarına ek olarak psikiyatrik sorun görülürse tedavi şekillendirilmelidir.
- Tik bozukluklarının beraberinde başka psikiyatrik sorunda getirebileceği unutulmamalıdır. Bu sebeple önceden önlemler alınmalıdır.
- Tik bozuklukları eğlence aracı olarak görülmemelidir.
- Tik bozukluğu olan kişiler ile asla alay edilmemelidir.
