Serebral palsi 1861 yılında İngiliz ortopedist Dr.William Little tarafından bulunmuştur. Başlangıçta bu hastalığın adına ‘Little’ adı verilmiştir ve 1947 de Phelps tarafından Serebral Palsi adını almıştır. Bu hastalık günümüzde SP olarak isimlendirilir ve bilinmelidir ki çok geniş bir hastalık olup üzerinde kitaplar yazılabilecek kapsamdadır. Ben burada sadece hastalığın çeşitlerinden ve günümüzde daha çok görülen birkaç tedavi yönteminden bahsedeceğim.
Serebral Palsi doğum öncesi, doğum sırasında ya da doğumdan sonraki dönemde beynin değişik nedenlerle etkilenmesine bağlı olarak ortaya çıkan kalıcı, çocukta çeşitli ortopedik, nörolojik , duyusal ve mental hasarlar oluşturan ve ilerleyici olmayan bir hastalıktır. Tüm bunların yanında anne ile ilgili bilgiler de etkilidir. Annenin yaşı, kilosu, sakıncalı madde aşırı kullanımı vs. Hasarın kendisi ilerleyici değildir ancak çocuktaki yeti kaybı, fonksiyon bozukluğu kısaca yetersizlik ve özürün sonuçları ilerleyici olabilir.
Serebral Palsi’li çocukta duyu kaybı, konuşma bozukluğu, dişlerde çürüme, salya akması, bazılarında mental yetersizlik , yürüme bozukluğu, ya da tamamen yürüme kaybı, ağrı, solunum bozuklukları, Mide-barsak problemleri, davranışsal bozukluklar, epilepsi vs. görülebilir.
Serabral Palsi Çeşitleri
Serabral Palsi nin çeşitlerini incelersek eğer kaba olarak 5’e ayırabiliriz. Spastik, Diskinetik, Ataksik, Hipotonik ve Mikst tip.
Spastik Tip Serabral Palsi
Kendi arasında; hemparatik, diparatik,quadriparatik şeklinde sınıflandırılabilir. Ancak bu sınıflandırma bazı kaynaklarda daha kapsamlı ve ayrıntılı olabilir. Hemiparatik SP de çocuğun vücudunun sağ ya da sol yarısı yani sağ kol+sağ bacak ya da tam tersi şeklinde etkilenmiştir. Diparatik SP de ise genellikle iki bacak etkilenmiştir ve kollarda koordinasyon bozukluğu mevcuttur. Quadriparatikte ise iki kol ve iki bacak tamamen etkilenmiştir ve çocukta mental bozukluk çoğunlukla görülür. Genel olarak hepsinde bir spastisite dediğimiz sert eklem vardır ve hareketi engeller.
Diskinetik Sp
Çeşitli hareket bozuklukları çocuğun kontrolünde olmayan aşırı salınım, atma, fırlatır gibi,patlayıcı, solucanvari hareketleri, amaçsız ani baş boyun hareketleri ve titremeler görülebilir. Çocuk dengesini kurmakta ve kendini kontrol etmekte neredeyse tamamen yeti kaybı yaşamıştır.
Ataksik Tip Sp
Ataksik tip Sp de ise kişide ataksik yürüyüş dediğimiz bacaklarini kontrol etmede zorluk yaşayarak örneğin adımları savruk, eşit uzunlukta olmayan şekildedir. Vücut stabilitesi bozulmuştur. Destek almadan yürümek bazı hastalar için zordur. Bu tip Sp de kişinin daha çok beyinciği etkilenmiştir.
Hipotonik Sp
Hipotonik Sp çeşidinde çocuğun kasları sanki hiç gelişmemiş gibi gözlemlenir. Kas kuvveti yetersizdir.Başını ve vücudunu taşımakta zorluk çeker hatta taşıyamaz. İstemsiz hareket yoktur ancak bir hareketi açığa çıkarmak bu çocuklar için zordur. Eklemlerinde aşırı oynaklık vardır bu nedenle bu çocuklara hareket yaptırılırken de dikkatli davranılmalıdır.
Mikst tip Sp de ise ataksik, spastik ve diskinetik sp beraber görülür.
Peki Serebral Palsi nin rehabilitasyonu nasıl olmalıdır?
Önceden söylediğim üzere Sp nin hastalık olarak ne kadar geniş incelenmesi gerekiyorsa rehabilitasyonu da o denli geniş çaplı olmalıdır. Yani çocuğa bütüncül yaklaşmalıyız. Öncelikle çocukla iletişim kurmalı en azından bunun için uğraşılmalı ve çocuğa sevecen yaklaşılarak aile dinlenmeli hikayesi alınmalıdır. Ailesiyle iletişimi ne durumda incelenmeli, çevreye tepkisine bakılmalıdır. Sp nin çeşidi belirlenmeli ona göre bireysel bir tedavi uygulamalıdır. Aileye kesinlikle ev ödevi verilmelidir ve takip edilmelidir.
Yazacağım tedavi yöntemleri çok geneldir ve kesinlikle çoğaltılabilir. Öncelikle spastisite için kaslar gerilmeli ancak bu çok zorlayıcı olmamalıdır. Splintleme yöntemi kullanılabilir. Spastik kasa buz uygulanabilir. Elektroterapi ile kaslara uyaran verilebilir. Kuvvetlendirme çalışılmalı. Kişide kullanamadığı bölgeye yoğunlaşmalı zorunlu kullanıma itilmelidir. Duyusal bozukluk olan yerde duyusal girdiği artıracak yüzeyi farklı cisimlerle uyaran gönderilmeli. Baş gövde tutma çalışılmalı. Eğer hareket varsa denge, ağırlık aktarımı ya da hareketi geliştirici çalışmalar mutlaka yapılmalı. Oturma, kalkma, çömelme ve yürüme mutlaka çocuğun yetisine göre çalışılmalı. Bütün haraketler ayna karşısında çocuğun görebileceği şekilde çalışılması çok daha iyidir. Yeni doğanda yeme içme, okul öncesinde tuvalet, soyunma, ergenlik döneminde ise sosyalleşme adına çalışmak önemlidir.
Diskinetik Sp de çocukta alan daraltılarak çalışılmalı ve kaygan zemin olmamalı. Örneğin kullanılan tabak yerde sabitlenmiş olmalı çocuğa göre evde çeşitli modifiyeler yapılmalı.
Serebral palsi de ortezleme çok önemlidir. Ortez kullanımı yürüme yetisi ya da uvzunu kullanma yetisi gelmeye başlayan çocuklarda kurtarıcı ve hayata döndürücü olarak düşünülebilir. Fizyoterapist donanımıyla hazırlanmış bir ortez çocuğun hareketi yapmasında büyük kolaylık sağlayabilir. Ancak bunun çeşitli türleri vardır ve bunlar çocuğa göre belirlenir. Mutlaka araştırma yapılmalıdır. Ayrıca robotik rehabilitasyon da pahalı bir tedavi türü olmasına karşın çok etkili bir yöntemdir.
Serebral Palsi veya diğer herhangi bir rahatsızlıklarda unutulmaması gerekir ki kişileri ilgi, sevgi ve birlikte emek iyileştirecek ya da geliştirecektir.
Fzt. Hatice Nur Çiftçi
