Gebelikte kansızlık bizim gibi beslenme sorunları yaşayan toplumlarda sıklıkla görülen bebeğin ve gebenin sağlığını sıkıntıya sokan bir durumdur. Bu nedenle ülkemizde gebelere gebelik takipleri sırasında rutin olarak demir hapları önerilmektedir. Gebe kadınların bunları düzenli olarak kullanması önemlidir. Bu haplar anne adayının demir depolarını doldurarak olası kansızlığın önüne geçmeyi amaçlar.
Gebelikte kansızlık oluşumunu önlemek amacıyla demir haplarını kullanırken gebe kadın şunlara dikkat etmelidir.
- Demir haplarını sabah aç karna yemekten bir saat önce ve mümkünse portakal suyu ile alınmalıdır. Portakal suyu içinde bulunan C vitamini sayesinde demirin vücuttan emilimini sağlar.
- Demir hapları alınırken ayna zamanda kesinlikle süt ve süt ürünleri (peynir-yoğurt vb) birlikte tüketilmemelidir. Bunlar demirin emilimine engel olur. Bu ürünler hap alındıktan birkaç saat sonra tüketilebilir.
- Demir hapları kullanan kadınların dışkılarının rengi koyulaşabilir bu normaldir. Endişe etmemelidirler.
- Demir hapları kullanan kadınlarda kansızlık ve hazımsızlık şikâyetleri görülebilir.
Gebelikte Kansızlık Nedir?
Aslında gebelik boyunca anne adayının damarlarında dolaşan kanın miktarı artar. Normal bir kadının dolaşımında ortalama 3600 ml kan mevcutken, anne adayında gebeliğin 30-32. haftalarında bu miktar 4700 – 5200 ml’ye ulaşır. Artan kan hacminin %75’ini plazma (kanın sulu kısmı), %25’ini eritrosit kütlesi (kanın oksijen taşıyan yapıları) oluşturur. Kan miktarındaki artışın temel nedeni bebeğe oksijen ve besin taşınmasını kolaylaştırmak, doğum sırasında annenin kaybedeceği kanı yerine koymaktır.
Anne adayında plazma ve eritrosit miktarının artmasına ve dolayısıyla kan miktarının artmasına rağmen kadınlarda gebelikte kansızlık tanısına sıklıkla rastlanır.
Gebelikte görülen kansızlık çoğunlukla fizyolojik (doğal) bir olaydır. Çünkü kanın elementlerinin (eritrosit) miktarındaki %20-30 artışa karşın plazma (kanın sıvı kısmı) miktarında %40-50 artış olması kanın sulanmasına neden olur. Bu duruma fizyolojik (doğal) kansızlık (anemi) denir ve besinlerle yeterli demir alındığında tedavi gerektirmez.
Demir yönünden zengin besinler (kuru üzüm, dut, bade, ceviz, keçiboynuzu pekmezi, yeşil yapraklı sebzeler ve kırmızı et en önemli demir kaynaklarıdır).
Eğer gebe kadında kansızlık yoksa bile, gebeliğin ilerleyen aylarında kansızlık oluşmaması için mutlaka demir yönünden zengin gıdalarla beslenmelidir.
Keçiboynuzu pekmezi eğer kadın şeker hastası değilse kullanabileceği önemli bir demir deposudur. Keçiboynuzu pekmezi nasıl tüketilmelidir.
Bir çay bardağının yarısına keçiboynuzu pekmezi konularak üzerine yarım limon sıkılır. Üstü ılık su ile tamamlanır ve sabah aç karına yemeklerden bir saat önce içilir.
Gebe kadının kansızlık tanısı nasıl konur?
Sağlıklı ve gebe olmayan normal bir kadının, yapılan kan tahlillerinde hemoglobin (hmg) denilen değer 12 – 16gr/dl arasındadır. Gebelikte bu değerler fizyolojik olarak azalabilir. Bu durumda kadında halsizlik, yorgunluk, zorlayıcı hareketlerde zorlanma nefes nefese kalma gibi sorunlar ortaya çıkar. Ciddi gebelikte kansızlıkta anne ölümlerinin arttığı belirtilmiştir. Kansızlık sorunu olan anne adaylarında, düşükler, ölü doğum ve annede kalp yetmezliği görülebilir. Doğum sırasında kadının kaybedeceği kanda dikkate alınırsa durumun tedavi edilmesi önemlidir. Doğum sonu kansızlık sorunu yaşayan annelerde enfeksiyon ihtimali daha yüksektir.
Kesin kansızlık tanısının konulabilmesi için, yapılan kan tahlillerinde, gebelik haftalarına göre aşağıdaki değerlerin olması gerekir. O zaman gebe kadına kansızlık tanısı konur ve kadının bu nedenle bir doktorun önerisiyle tedavi edilmesi gerekir. Bu tedavi demir ilaçlarının enjeksiyonla (iğne) yapılması, günlük kullanması gereken miktardan daha fazla demir hapı önerilmesi, çok nadir olarakta gebe kadına hastane ortamında damardan demir ilaçlarının verilmesidir.
Gebelikte kansızlık tanısı için tahlil sonuçları şu şekilde olmalıdır.
- Gebeliğin ilk yarısında (13. haftaya kadar) hemoglobin:11 gr/dl¯ Htc: %37¯
- Gebeliğin ikinci yarısında (13. Hafta- 25. haftaya kadar) hemoglobin:10.5 gr/dl¯ Htc: %35¯
- Gebeliğin üçüncü yarısında (25. hafta- 40. haftaya kadar) hemoglobin:10 gr/dl¯ Htc: %33¯
Sonuç olarak kadınlar gebe kalmadan önce mutlaka kan değerlerine baktırmalı, kansızlık var ise gebe kalmadan önce demir takviyesi alarak kansızlık sorununu tedavi ettirmelidirler.
Gebelik döneminde, doktorlarının kendilerine önerdikleri demir haplarını düzenli olarak kullanmalıdırlar. Bunun yanında besinlerle de demir alarak gebelikte kansızlık sorununun önüne geçebilirler.
