Doğumhanede çalışan ebe ve hemşireler elektronik fetal monitorizasyon sonuçlarını yorumlayabilmeli ve olası Fetal Variabilitede Değişiklik durumlarında Hemşirelik Bakımı verebilmelidirler.
Variabilite Nedir?
Variabilite kısaca Fetal Kalp Hızı’nin baseline göre kısa süreli iniş çıkışlarıdır. Fetal durum hakkında karar verirken en önemli fetal kap atım hızı özelliği variabilitedir. Normal variabilite, Fetal Kalp Hızı’nın nörolojik kontrolünün sağlam olduğunu ve sağlam normal kalp cevabını yansıtmaktadır. Variabilite uzun dönem (long term variability) ve kısa dönem (short term variability) olmak üzere ikiye ayrılır.
Normal bir fetüste, birbirini takip eden kalp atımları arası (iki R arası mesafe) interval düzenli değildir. Bir vurudan diğer vuruya (beat-to- beat) variabilite kısa süreli (short term variability) variabilite olarak adlandırılır. Ortalama aralık farkı genellikle 20-30 milisaniyedir. Hıza çevrildiğinde 2-3 atım/dakikadır. Variabilite kaybı olduğunda, atımdan atıma aralık farkı ortalama 1 atım/dak. veya altındadır. Kısa dönem variabilite yani beat-to-beat variabilite sadece internal monitörizasyonda belirlenebilir. Fetal solunum esnasında kısa dönem variabilite artar, asfiksiyle azalır. Fetüsün vücut haraketleri ile arttığı gözlenmiştir.
Uzun dönem variabilite ise 1 dakika içinde bazal fetal kalp hızının dalgalanmalarıdır. Günlük kullanımda eksternal monitörizasyon ile saptanır.
Baseline Variabilite: Baseline Fetal Kalp Hızı’da dakikada 2 ya da daha fazla olan dalgalanmalardır. Bu dalgalanmaların amlitütleri (yükseklik değişkenliği) ve frekansları düzensizdir. Dalgalanma görsel olarak dakikalık atımlarda zirveden tabana kadar olan yükseklik olarak nitelendirilir.
Variabilitenin azalması tek başına fetal sıkıntının güvenilir bir bulgusudur.
Variabilite 5 grupta incelenir.
- Variabilite Yok: Variabilitenin olmaması. (Yükseklik değişkenliği belirlenemez.)
- Azalmış veya Minimal Variabilite: Yükseklik değişkenliği belirlenebilir (5 atım veya daha az dalgalanmaların olması)
- Normal Variabilite: 6-25 atımlık dalgalanmaların olması
- Belirgin Variabilite: 25 atımdan büyük dalgalanmaların olması
- Sinüzoidal Pattern: Stabil bir bazal kalp hızı vardır (120-160). 5-15 atımlık dalgalanmalar sinüs eğrisi şeklinde birbirini takip eder, frekansları ise 3-5 siklüs/dakikadır. Bu durumla beraber kısa dönem varyabilite görülmez. Bu pattern en az 10 dakika süreyle devam etmelidir. Bu patternin fizyolojik temelleri açık değildir.
Sinüzoidal pattern görülen durumlar: Ciddi fetal anemi, ilaç kullanımı (meperidine, morfin, butarfanol, alfaprodin gibi), amnionit, fetal distress, ablasyo plasenta.
Fetal Variabilitede azalma nedenleri
- Fetal uyku hali (Genellikle 20-40 dk. sonra sona erer.)
- Fetal Hipoksi/Metabolik asidoz
- İlaçlar (narkotikler, sedatif hipnotikler, barbitüratlar, fenotiazinler, parasempatolitik ilaçlar,genel anestezik ilaçlar)
- Konjenital anomaliler
- Aşırı prematürite
- Fetal taşikardi
- Varolan nörolojik bozukluklar.
Fetal Variabilitede Değişiklik Ve Hemşirelik Girişimleri:
- Artmış variabilite durumlarında hemşire güven vermeyen Fetal Kalp Hızı Paternlerini dikkatle izlemelidir.
- Azalmış variabilite durumlarında ise elle dışarıdan stimülasyon ya da Fetal Kalp Hızı’nda akselerasyon sağlayabilmek için vajinal muayene esnasında skalp stimülasyonu yapılabilir. Oksitosin infüzyonu gidiyorsa ara verilebilir ya da dozu azaltılabilir.
- Gerektiğinde gebe doğuma hazırlanır.
Yrd.Doç.Dr. Zübeyde Ekşi
M.Ü. SBF Hemşirelik Bölümü
