Yeme bozuklukları sağlıklı yeme davranışının ciddi olarak bozulduğu biyolojik, emosyonel, kültürel etkenlerin etkileşimi sonucu ortaya çıkan en yaygın mental hastalıklarından biridir ve yaşamı tehdit etmektedir. Günümüzde estetik,güzellik anlayışının değişmesi ergenlik döneminde yeme bozukluklarıyla sıklıkla karşılaşmamıza neden olmuş, önemli ölçüde morbidite ve mortalite nedeni olarak karşımıza çıkmıştır.
Yeme Bozuklukları Hangi Yaşlarda Başlar ve Ne Sıklıkla Görülür ?
Yeme bozuklukları en çok ergenlik döneminde karşımıza çıkar. Anoreksiya nervoza için en riskli yaşlar 12 -18 yaşlarıdır. Bulimiya nervoza ise daha çok 18-19 yaş arasında görülmeye başlamaktadır. Anoreksiya nervozanın görülme sıklığı binde bir, bulimiya nervozada ise bu oran yüzde birdir. Erkeklerde görülme oranı kızlara göre 10 kat daha azdır.
Anoreksiya Nervoza Nasıl Bir Hastalıktır?
AN, zayıf bir bedene sahip olma arzusunun ve şişman olmaya karşı duyulan aşırı korkunun, hastayı kilo vermek amacıyla çeşitli özgün davranışlara ittiği bir yeme bozukluğu tablosudur. Beden ağırlığını kontrol etmeye yönelik davranışlar sıklıkla görülmektedir.
Hastalığın tanı kriterleri şunlardır;
- Yeme davranışının aşırı kontrolü
- Kaşektik görünüm
- Yaşı ve boyuna göre ideal sayılabilecek bir beden ağırlığına sahip olmayı reddetme
- Amenore gibi endokrin bozuklukların eşlik etmesi (birincil ya da ikincil amenore)
- Hastaların içe dönük olup ve sosyal ilişkileri zayıf olması
- Hastalığı inkar etme
Anoreksiya Nervozanın Nedenleri Nelerdir?
Hastalık için tek bir neden belirtmek yanlış olmakla birlikte anoreksiya nervozanın genç yaşlarda görüldüğü göz önünde bulundurulursa yeme bozukluklarını ergenlik dönemi değişimleri ve bu değişimlere adaptasyondaki güçlükle açıklamak mümkündür.
Anoreksiya Nervoza , ağır cinsel çocukluk ,cinsel ilişki ve gebe kalmaktan aşırı korkma , büyüme – bireyselleşme anneden ayrılmaya tepki olarak ortaya çıkar. Psikanalistler tüm bunların nedenlerinin kişinin anneden ayrılmayı başaramadıklarını, bedenlerini anne tarafından işgal edilmiş algıladıklarını bu nedenle açlıkla içlerindeki bu nesneyi öldürmeye çalıştıklarını kabul eder.
Bilişsel davranışçı kurama göre AN’da obsesif düzeyde ‘ince olmalıyım’ şeması oluşmuştur ve bu kompülsif düzeyde yememe davranışı ile sürdürülür.
Anoreksiya Nervozadaki Fizyolojik ve Metabolik Değişiklikler Nelerdir?
Kan değerlerinde bozulma görülür. Kusma davranışları sonucu potasyum düzeyleri düşer. Bu durumda kalple ilgili hastalıklar ortaya çıkabilir. Elektrolit dengesinde bozulmaya bağlı olarak, epileptik nöbet, güçsüzlük, bilişsel aktivelerde bozulma görülebilir Kalp ritmindeki bozukluklar kalp durmasına yol açarak ani ölüm nedeni olabilir.Diş çürümeleri, kuru cilt, tüylenme, osteoporoz, kırıklar, tiroid metabolizmasının düşmesi, düşük beden ısısı, amanore, fiziksel gelişim geriliği diğer komplikasyonlara örnek verilebilir.
Anoreksiya Nervozada Tedavi Nasıl Olmalıdır ?
Anoreksiya nervosa çok meslekli ele alınması gereken psikiyatrik bir bozukluktur.
Dinamik psikoterapi, bilişsel davranışçı psikoterapi (bireysel, aile): Yeme sorununa
eşlik eden ya da neden olan psikolojik ve ailesel etkenler üzerinde çalışmak en etkin tedavi
yöntemidir.
Tıbbi bakım ve monitorizasyon: Genel fiziksel durum değerlendirmesi yapmak, biyokimyasal
değişkenleri izlemek ve düzeltmek gerekir.
Beslenme danışmanlığı: Hastanın hem yemek yeme düzeni hem de beden ağırlığı izlenmeli,
normal beslenme alışkanlıkları yeniden kazandırılmaya çalışılmalıdır.
İlaç tedavisi: İlaçların yararı sınırlı kalmaktadır. Anksiyete belirtileri ön planda ise
benzodiazepinler ya da düşük dozda antipsikotik ilaçlar kullanılabilir. Eşlik eden psikiyatrik
bozukluğa yönelik antidepresan ilaçlar yararlıdır.
Bulimiya Nervoza Nasıl Bir Hastalıktır?
Bulimiya nervoza tıkınırcasına yeme atakları ve sıklıkla kusma ya da laksatif/diüretik kullanımı gibi kilo korumaya yönelik geliştirilen davranışlar ile seyreden bir hastalıktır.
Hastalığın tanı kriterleri şunlardır;
- Besin alma ,sonra çıkarma
- Yeme davranışını durduramama
- Yiyeceklerin şişmanlatıcı etkilerini ortadan kaldırmaya çalışmak; Kusma, laksatif ve diüretik kullanmak, değişen sürelerle aç kalmak, aşırı egzersiz yapmak vb.
- Vucut görünümü normaldir ancak şişmanlama korkusu vardır.
- Hastalar anoreksiya nervozanın aksine hastalığı kabul eder ve sosyal ilişkileri güçlüdür.
Bulimiya Nervozanın Nedenleri Nelerdir?
Aile üyeleri arasında soğuk ve mesafeli ilişkilerin olduğu, anne- babanın otoriter/reddedici olduğu ailelerin psikopatolojide rol oynadığı düşünülür
Anneden ayrılamaya duyulan ambivalans besinlere yöneltilir. Muhtemelen yeme anne ile bütünleşmeyi temsil ederken, onu bedenden uzaklaştırma bilinçdışı ayrışma isteğinin dışavurumudur.
Ego gücünde yetersizlik söz konusudur ve süperegonun yetersizliği de madde bağımlılığı ve yıkıcı cinsel ilişkilere neden olur.
Bulimiya Nervozadaki Fizyolojik ve Metabolik Değişiklikler Nelerdir?
Kusmaya bağlı olarak kızaran boğaz ,boyundaki tükürük bezleri ve çene altındaki bezlerin şişmesi, yanakların ve yüzün şişmesi, devamlı kusma sebebiyle mide kapağının bozulması ve reflü , mide genişlemesi gibi değişiklikler görülmektedir.
Bulimiya Nervozada Tedavi Nasıl Olmalıdır ?
Psikoterapi (dinamik psikoterapi, bilişsel davranışçı psikoterapi)
Tıbbi bakım ve monitorizasyon: Genel fiziksel durum değerlendirmesi yapmak, biyokimyasal değişkenleri izlemek ve düzeltmek gereklidir.
Yemek yeme alışkanlıklarının izlenmesi
- Üç öğün normal yemek yenmesinin sağlanması, eğer aşırı yeme nöbeti olursa kısır döngüyü kırabilmek için hemen diyete geçilmesinin engellenmesi
- Olgunun ne yediğini, ne zaman ve hangi duygular içinde yediğini not etmesi
- Egzersizlerin günde 30 dakika ile kısıtlanması
- Laksatif ve diüretik kullanmasının engellenmesi
- Hastanın, kilosu belli bir düzeyin altına düştüğünde tedavisinin değiştirilmesi
İlaç tedavisi: İmipramin ve fluoksetinin aşırı yeme ve kusma nöbetlerini azalttığı gösterilmiştir.
Yeme bozukluklarında yakınlarımıza nasıl yardımcı olabiliriz?
Hasta yakınımızı, danışmanlığa ihtiyacı olduğunu anlatıp bir psikiyatrist ile görüştürmek en doğru yaklaşım olacaktır. Psikiyatrist ile görüşmenin ertelenmesi hastalığın daha da ilerlemesine neden olacaktır.
Gizem TEPELİ
Çocuk Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları
